Początki starożytnego Egiptu sięgają ok. 3000 lat p.n.e. Za czas powstania państwa uważa się zjednoczenie królestw Egiptu Górnego i Dolnego przez króla Menesa (Narmera), założyciela I dynastii faraonów. Ale powstanie Egiptu to przede wszystkim proces rozwoju kulturalnego, obejmującego m.in. wynalezienie pisma i kalendarza, które umożliwiły stworzenie zorganizowanego państwa.
Egipt | Tutanchamon (Tutanchaton) – faraon XVIII dynastii (TUTANKHAMUN-Death Mask-(Exhibition-Manchester) by Harry (Howard) Potts na licencji CC BY-SA 2.0)
Okres archaiczny
Pierwszy okres w dziejach Egiptu, obejmujący panowanie I i II dynastii, nazywamy Epoką Tynicką. W tym czasie założone zostało miasto Memfis, rozwinął się handel z Bliskim Wschodem.
Stare Państwo
Okres Starego Państwa obejmuje panowanie dynastii III-VIII (od I połowy XXVII w. p.n.e. do II połowy XXII w. p.n.e.).
Najsłynniejszym władcą III dynastii był Dżeser – pierwszy faraon pochowany w piramidzie.
W jego czasach żył Imhotep – kapłan Heliopolis i wezyr, architekt piramidy schodkowej w Sakkarze, reformator kalendarza oraz pierwszy lekarz.
Pierwsze piramidy miały formę schodkową, ale faraonowie IV dynastii starali się je udoskonalić. Snofru jest twórcą aż dwóch piramid w Dahszur – piramidy łamanej oraz Czerwonej Piramidy. Najbardziej znane piramidy, znajdujące się w Gizie, były grobowcami Cheopsa, Chefrena i Mykerinosa.
Prace nad piramidami wymagały rąk dziesiątek tysięcy ludzi. Nie są one jednak owocem katorżniczej pracy niewolników. Robotnicy, mieszkający w tzw. miastach przy piramidach, mieli uprzywilejowaną pozycję prawną.
Pod koniec Starego Państwa w Egipcie wzrasta władza lokalnych urzędników, a kraj przeżywa kryzys. W końcu rozpada się na dwa królestwa ze stolicami w Tebach oraz Herakleopolis. Ten okres w historii Egiptu nazywamy I Okresem Przejściowym. Na początku XX w. p.n.e. XI dynastia królewska z Teb dokonała zjednoczenia państwa.
Egipt | Dżeser – faraon III dynastii (Doser's Ka Chamber by Vincent Brown na licencji CC BY 2.0)
Średnie Państwo
Faraon Mentuhotep II zjednoczył kraj i umocnił granice, rozpoczął też odzyskiwanie i kolonizację Dolnej Nubii.
Za rządów XII dynastii obserwujemy ponowny rozkwit państwa. Egipt ma nową stolicę – Itchi. Teby zachowują wysoką rangę jako centrum kultu Amona. Rozpoczyna się budowa świątyni w Karnaku.
Rozwijają się handel i transport. Egipt importuje produkty z centralnej Afryki, Syrii, a nawet z Afganistanu. W wykopaliskach z tego okresu znajdujemy dzieła sztuki z Babilonii i Krety. Ornamenty kreteńskie wchodzą w kanon sztuki egipskiej. Kwitnie literatura, matematyka, astronomia i medycyna.
Egipt zaczyna wyprawiać się przeciwko krajowi Kusz (dzisiejsza Etiopia). Wojska faraona Sezostrisa III stacjonują też w Palestynie.
Średnie Państwo upadło na początku XVIII w. p.n.e.
II Okres Przejściowy to epoka podziałów. Egipt najeżdżają też Hyksosi i na pewien czas przejmują władzę. Państwo jednoczy dopiero w połowie XVI w. faraon Jahmes. W Okresie Przejściowym Egipt bardziej otwiera się na świat. Pojawia się nowa broń oraz po raz pierwszy koń i wóz.
Egipt | Hatszepsut – kobieta-faraon XVIII dynastii (the real hatshepsut (RMO Leiden) by rob koopman na licencji CC BY-SA 2.0)
Nowe Państwo
Państwo jednoczy XVIII dynastia. Rozpoczyna się epoka świetności politycznej i kulturalnej Egiptu. Faraon Amenhotep I gromadzi wokół siebie elitę twórczą oraz dokonuje przełomu w architekturze; wyznacza nowy typ grobowca – wykuty w skale.
Długie, pokojowe rządy sprawuje kobieta-faraon, Hatszepsut. Za jej czasów rozwija się handel i sztuka; nabiera też znaczenia kult Amona.
Po śmierci Hatszepsut władzę przejmuje równie znamienita postać – Totmes III, który podbija Syrię i Palestynę oraz przesuwa granice bardziej na południe. Terytorium Egiptu było wówczas największe w historii.
Za Amenhotepa III oraz jego wpływowej małżonki Teje po raz pierwszy król i królowa już za życia są obdarzeni boskim kultem. Wzrasta też znaczenie kultu zwierząt.
Rewolucją religijną naznaczyły się rządy Amenhotepa IV i jego żony Nefretete. Faraon wprowadził kult tarczy słonecznej – Atona – i zakazał kultu innych bóstw. Przybrał imię Echnaton i przeniósł stolicę z Teb do Achetatonu.
Nowa religia nie przyjęła się w Egipcie. Kult starych bóstw praktykowany był po kryjomu, a po śmierci faraona jego następca – Tutenchaton – wydaje dekret przywracający do łask dawne bóstwa (ale nie prześladujący czcicieli Atona). Władca przybiera imię Tutenchamon. Przenosi stolicę do Memfis.
Rządy XIX dynastii to dalszy rozkwit państwa. Seti I dociera do Libanu i walczy z Hetytami; wznosi budowle w Karnaku i Abydos.
Rządzący krajem przez 66 lat Ramzes II przenosi stolicę do Pi-Ramzes. Za jego panowania dochodzi do bitwy pod Kadesz (z Hetytami o Syrię). Jej owocem był pierwszy w historii traktat pokojowy, w którego treści znalazły się zapisy o zakończeniu działań wojennych, wzajemnej pomocy wojskowej oraz podziale Syrii.
Za Ramzesa powstaje więcej budowli niż za jakiegokolwiek innego faraona.
Równie wybitnym władcą był Ramzes III z XX dynastii.
Za Ramzesa IX państwo przeżywa trudności gospodarcze i polityczne. Szerzy się korupcja, a ludność kpi zarówno z króla, jak i z bogów w karykaturalnych rysunkach oraz prześmiewczych tekstach. Za Ramzesa XI Egipt nawiedza klęska głodu. Po jego śmierci państwo dzieli się; w Tanis w delcie Nilu panuje XXI dynastia, a w Tebach rządzą arcykapłani Amona. Rozpoczyna się III Okres Przejściowy.
Egipt | Ramzes II – faraon XIX dynastii (Ramesses II inside Luxor Temple (2007-05-358) by Vyacheslav Argenberg na licencji CC BY 2.0)
Późniejsze dzieje
XXII dynastia z Dolnego Egiptu przenosi stolicę do Bubastis, miasta bogini-kotki Bastet. Tymczasem w Tebach rozwija się idea Bożego Państwa Amona. XXV dynastia po raz pierwszy wprowadza nieegipskich faraonów – jest to okres rządów Kuszytów, czyli Epoka Etiopska. Jednocześnie pogłębia się rozdrobnienie.
W VII w. p.n.e. faraon Psametyk I przywraca rządy Egipcjan oraz umacnia kraj. Okres ten, zwany Saickim, trwa ok. 50 lat.
W 525 r. p.n.e. Egipt najeżdżają Persowie i przejmują władzę. Panują (z przerwą) aż do podbojów Aleksandra Wielkiego, który został przyjęty przez Egipcjan jako wyzwoliciel i otrzymał godność faraona. Założył nową stolicę Egiptu, Aleksandrię.
Po śmierci Aleksandra rozpoczyna się Epoka Ptolemejska i Egiptu wnikają elementy kultury hellenistycznej. W latach 305-30 p.n.e. panuje dynastia Lagidów, której ostatnią władczynią była Kleopatra VII. Po jej śmierci aż do 395 r. n.e. Egipt był prowincją rzymską.
Egipt | Amenhotep IV-Echnaton − faraon XVIII dynastii (Head of Akhenaten by miriam.mollerus na licencji CC BY 2.0)
Zainteresują Cię również