Sześć kilometrów od południowego wybrzeża wyspy, na wysokim wzgórzu opasanym rzeką Maroni, w epoce neolitu, ok. 7000 lat p.n.e. osiedlili się ludzie, którzy zbudowali na zboczach osobliwe i nietypowe dla nas obiekty architektury.
O pochodzeniu, migracjach i kulturalnych tradycjach tych ludzi nie ma praktycznie żadnych informacji. Nie byli oni kontynuatorami wcześniejszej kultury Cypru i nie stali się poprzednikami kultur późniejszych. Zbudowawszy na wzgórzu miasto przeżyli tam tysiąc lat pozostawiając ślady swego pobytu, a potem zniknęli gdzieś na zawsze, nie wiadomo gdzie i dlaczego.
Cypr | Chirokitia – stanowisko archeologiczne (Khirokitia - Larnaca - Zypern by wiseguy71 na licencji CC BY-SA 2.0)
Prace wykopaliskowe
We współczesnej nauce tę tajemniczą cywilizację przyjęto nazywać „neolityczną, przedceramiczną kulturą Cypru”. Samo osiedle otrzymało nazwę Chirokitia – od nazwy wsi leżącej dzisiaj u stóp wzgórza. Osiedle Chirokitia zostało odkryte w 1934 r., a w latach 1936-1946 prowadzono tutaj prace wykopaliskowe. Obecny stan wykopalisk rozpoczął się w 1970 r., ale badania przerwano w związku z konfliktem grecko-tureckim. Dopiero w 1977 r. francuska ekspedycja archeologiczna ponownie zajęła się neolityczną Chirokitią oraz badaniem znalezionych tam artefaktów.
Badania archeologiczne odkryły unikatowy obraz budowy osiedli i architektury epoki neolitu. Nie była to zwykła osada, ale protomiasto, będące zwartym kompleksem architektonicznym, zawierającym budynki mieszkalne i gospodarcze, potężny mur oddzielający od świata zewnętrznego oraz trzyprzęsłową, wyłożoną kamieniami drogę-schody, prowadzące od podnóża wzgórza na jego szczyt, wznoszący się na 200 m nad równiną.
Neolityczne miasto
Neolityczne miasto zajmowało cały południowy skłon wzgórza, malowniczo opuszczając się trzema tarasami ku brzegowi rzeki i rozkładając się wzdłuż niej, w dolinie.
Wokół miasta wzniesiony był mocny kamienny mur, grubości 2,5 m. Nie wiadomo dokładnie, jaka była jego wysokość – najwyższy zachowany do dzisiaj poziom wynosi 3 m. W trakcie wykopalisk odkryto 48 budowli, jednak jest to jedynie mała część ogromnego, jak na owe czasy, osiedla, liczącego, prawdopodobnie, tysiące domów. Niezwykle interesująca jest konstrukcja budynków. Są to zbudowane z miejscowego kamienia budynki, okrągłe w planie tolosy o średnicy zewnętrznej od 2,3 m do 9,2 m i wewnętrznej – od 1,4 m do 4,8 m. Wnętrza dużych budynków były wylepione gliną, przy czym zabieg ten powtarzano okresowo; w niektórych domach naliczono do 10 warstw. Wokół każdego większego budynku były małe, okrągłe przybudówki, prawdopodobnie gospodarczego przeznaczenia.
Przez długi czas uważano, że dachy neolitycznych budynków było w kształcie kopuł, z kamieni, gliny i cegieł. Niedawne znaleziska resztek płaskiego dachu podważyły tę teorię. Charakterystyczną cechą życia ludzi z neolitu było grzebanie swoich zmarłych nie w specjalnie w tym celu przygotowanym miejscu, ale wprost pod podłogą swojego mieszkania. Zmarłego układano w wykopanej w podłodze jamie, czasem przyciskając go kamieniem, zasypywano i wyrównywano podłogę, i życie toczyło się dalej… Dlaczego ludzie tamtej epoki trzymali swoich zmarłych możliwie blisko siebie, swoich rodzin, domowego ogniska – nie wiadomo.
Cypr | Chirokitia wpisane jest na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO (Khirokitia - Larnaca - Zypern by wiseguy71 na licencji CC BY-SA 2.0)
Mieszkańcy Chirokitii
Wzrost mieszkańców Chirokitii był niewielki – mężczyźni osiągali przeciętnie 161 cm, a kobiety – 151 cm. Długość życia, jak ustalono na podstawie zachowanych grobów, wynosiła ok. 35 lat dla mężczyzn i 33 lata dla kobiet. Nie znaleziono ani jednego grobu człowieka starego, co jest rzeczą dziwną, jako że wciągu tysiąca lat życia społeczności w jednym miejscu, powinno się znaleźć przynajmniej kilka przypadków długowieczności. Wiele jest za to grobów dzieci, co świadczy o ich wysokiej umieralności.
Nie znaleziono na terenie osiedla żadnych miejsc kultowych, z czego wyciągnięto wniosek, że w neolitycznej społeczności Chirokitii nie istniała religia ani kult w dzisiejszym rozumieniu. Trzeba podkreślić, że obróbka i polerowanie wyrobów kamiennych stały na wysokim poziomie i stanowiły charakterystyczną cechę neolitycznej kultury przedceramicznej.
Prawie wszystkie naczynia były wykonane z zielono-szarego andezytu, kamienia wulkanicznego pochodzenia. Znaleziono w osiedlu sierpy, groty strzał i inne przedmioty wykonane z obsydianu, który nie jest naturalnym kamieniem cypryjskim. Może to świadczyć o kontaktach handlowych z Azją Mniejszą i Północną Syrią, co możliwe było jedynie drogą morską.
Cypr | Chirokitia było zwartym kompleksem architektonicznym, zawierającym budynki mieszkalne i gospodarcze (View, Khirokitia (Cyprus) by Monika na licencji CC BY-SA 2.0)
Mieszkańcy Chirokitii zajmowali się rolnictwem, o czym świadczą ostrza sierpów, ręczne żarna i kamienie do obróbki zboża. Groty strzał i włóczni są dowodem na zdobywanie pożywienia poprzez polowanie. Możliwe, że istniała tam również hodowla zwierząt – znaleziono kości jeleni, owiec, kóz i świń, chociaż nie koniecznie musiały to być zwierzęta udomowione.
Uczeni nie potrafią wyjaśnić, dlaczego mieszkańcy Chirokitii, osiedliwszy się w siódmym tysiącleciu przed naszą erą na malowniczym wzgórzu nad rzeką, przeżyli tam tysiąc lat, zbudowali swoje miasto, osiągnęli szczyty rozwoju kamiennej kultury przedceramicznej, a potem bez śladu i na zawsze zniknęli z nieznanych przyczyn. I dopiero za półtora tysiąca lat to miejsce na nowo zostało zasiedlone przez ludzi, którzy przynieśli ze sobą nową kulturę neolityczną.
Cypr | Kamienna droga-schody, prowadząca od podnóża wzgórza na jego szczyt (Up, Khirokitia (Cyprus) by Monika na licencji CC BY-SA 2.0)
Zainteresują Cię również
Kalendarium dziejów Cypru
Słone Jezioro Larnaka
Zamek Hrabiego Draculi
Park Archeologiczny Kato Pafos
Kwestia Cypru Północnego
Historia Hiszpanii
