Wśród bogactwa ukraińskiej sztuki dekoracyjnej haft artystyczny zajmuje jedno z czołowych miejsc. Jest to ulubiona i z dawien dawna szeroko rozpowszechniona forma ludowej twórczości.
Ukraina | Haft jest jedną z głównych gałęzi ukraińskiej sztuki tradycyjnej (Rushnyk by Bo&Ko na licencji CC BY-SA 2.0)
Symbol pracowitości
Kiedyś po ilości i jakości wyszytych obrusów, prześcieradeł czy koszul, które wykonała dziewczyna przed swoim weselem, wnioskowano o jej pracowitości. Umiejętności bacznego obserwowania otaczającego świata i oddawania jego piękna w haftowanych wzorach każda dziewczyna od dziecka uczyła się od swojej matki czy babki.
Wyjątkowy przekaz myśli i uczuć
Haft na Ukrainie to świat piękna i fantazji, poetycznego pojmowania otaczającej przyrody, ekscytujący przekaz myśli i uczuć człowieka, świat natchnionych obrazów, które pochodzą z dawnej mitologii, obyczajów i wyobrażeń naszych przodków.
Dawna tradycja
Znaleziska archeologiczne oraz świadectwa dawnych podróżników i kronikarzy potwierdzają, że wyszywanie, jako rodzaj sztuki, istniało na Ukrainie od niepamiętnych czasów.
Haftem, według Herodota, była zdobiona odzież Scytów. Znalezione na Czerkawszczyźnie srebrne płytki z figurami mężczyzn, datowane na VI wiek, podczas badań wykazały całkowite podobieństwo nie tylko ówczesnej odzieży, ale i wyszywanek, do ukraińskiego stroju ludowego z XVIII-XIX wieku.
Również arabski podróżnik z X wieku w swoich relacjach o Rusach wspomina, że nosili oni wyszywaną odzież. Elementy symboliki wzorów ukraińskiego haftu są zgodne z ornamentami, które zdobiły naczynia dawnych mieszkańców obszaru Ukrainy w okresie neolitycznej kultury trypolskiej.
Bogactwo i prostota w jednym
Przykłady starodawnego ludowego haftu z jednej strony zadziwiają nas prostotą i lakonicznością, z drugiej – zachwycają różnorodnością i artystycznym mistrzostwem, poza tym pozostają niewyczerpanym źródłem inspiracji dla dzisiejszych twórców.
W latach 90. XIX w. postępowi twórcy kultury zaczęli interesować się haftem i kolekcjonować go w muzeach i prywatnych zbiorach.
Ukraina | Kiedyś po ilości i jakości wyszytych obrusów, prześcieradeł czy koszul wnioskowano o atrakcyjności danej panny (Colorful FolkFest ambassador by Bruce Guenter na licencji CC BY 2.0)
Zróżnicowanie regionalne
W procesie historycznego i kulturalnego rozwoju na Ukrainie w każdym regionie umocniły się charakterystyczne motywy ornamentalne i kompozycje, a także specyficzne gamy kolorów i techniki tworzenia haftu.
Pieczołowicie przekazywane były one z pokolenia na pokolenie, a mistrzowie doskonalili najlepsze osiągnięcia swoich poprzedników i rozwijali je. Wyszywaniem zajmowano się powszechnie. Każdy region, a nawet każda wioska, posiadały swoje lokalne odrębności.
W dawnych wiekach podstawowe motywy haftu odzwierciedlały elementy symboliki różnych starych kultów. Z biegiem czasu bezpośrednie znaczenie haftowanych symboli gubiło się, ale tradycja ich stosowania pozostawała żywa.
W ukraińskich wyszywankach wyróżnić można trzy grupy ornamentów:
- Geometryczne (abstrakcyjne)
Wzory tego typu obecne są w całej słowiańskiej mitologii. Są bardzo proste: okręgi, romby, trójkąty, zygzaki, linie, krzyże (proste i podwójne). W ornamencie haftu spotyka się motyw „krzywułki”, niekończącej się linii falistej, znany już w okresie kultury trypolskiej, a to oznacza, że pojawił się znacznie wcześniej, niż sławny grecki „meander”. Znany wzór rozetki przedstawia przejście od ornamentu geometrycznego do roślinnego.
- Roślinne
Podstawą ornamentu roślinnego jest dążenie do przeniesienia na materiał piękna przyrody. Nawet maksymalnie umowne wzory powstały w rezultacie obserwacji realnie istniejących w przyrodzie form. W ukraińskim hafcie często wykorzystuje się takie motywy, jak: winorośl, chmiel, liście dębu, barwinek i inne.
- Zoomorficzne (zwierzęce)
Ornamenty tego typu przedstawiają najczęściej: konia, zająca, rybę, żabę, koguta, sowę, gołębia, kukułkę, muchę, motyla, lecące żuki czy pająka. W wielu przypadkach ornamenty zoomorficzne występują w różnorodnych, często dziwacznych połączeniach.
Ukraina | Haftowane koszule męskie (DSCN2202 by Bo&Ko na licencji CC BY-SA 2.0)
Wyszywanie złotem
Od XI wieku szeroko rozpowszechniło się na Ukrainie wyszywanie złotem. Mistrzowie haftowali wzory wykorzystując złote i srebrne nici, perły, drogie kamienie.
Próbując wzbogacić ograniczoną paletę barw złota i srebra, hafciarki wykorzystywały różną fakturę nici oraz różnorodne techniczne sposoby wyszywania. Na przykład, jako osnowę pod złotą nić stosowano nie tylko żółtą przędzę, ale i zieloną, różową, czarną.
Srebro często umieszczano razem z białym albo niebieskim kolorem. W rezultacie powstawała niepowtarzalna gra światłocienia, która zaskakuje i zachwyca do dzisiaj.
Wyszywanie jedwabiem
Oddzielną dziedzinę haftu stanowią popularne w XVII-XVIII w. wyszywanki jedwabiem w postaci szerokich taśm, którymi ozdabiano zasłony, obrusy i narzuty. Zdobienia tego typu wykonane były głównie w kolorze zielonym, czarnym, czerwonym albo w połączeniu zielonego z ciemnowiśniowym, z nieznaczną domieszką złotej albo srebrnej nici.
Motywy wschodnie w lokalnej interpretacji
Wraz z gwałtownym rozwojem handlu w XVI-XVII wieku na terytorium Ukrainy trafia duża ilość ormiańskich, tureckich i perskich jedwabi, aksamitów, brokatów i wschodnich dywanów. Pod wpływem tych „sąsiedzkich” wzorów w sztuce ukraińskiej pojawiają się stylizowane kwiaty lotosu, granatu i innych wschodnich roślin, które ulegają modyfikacji i otrzymują swego rodzaju lokalną interpretację.
Ukraina | Damska sukienka zdobiona tradycyjnym haftem (Ukrainian Styled Dress (Ternopil, Western Ukraine) by MariyaZ na licencji CC BY 2.0)
Barok w hafcie
Rozkwit stylu baroku w końcu XVII w. wniósł nowinki również do ukraińskiego haftu. Ornamenty roślinne stały się bardziej przestrzenne, wywołując skojarzenia z dekoracjami rzeźbiarskimi w architekturze.
Haftowane ręczniki (tzw. ruszniki)
W dawnych czasach wyszywany ręcznik z odpowiednimi wzorami-symbolami był nieodzownym atrybutem wielu obrzędów: z ręcznikiem przychodzono witać nowo narodzonego człowieka, witano i żegnano drogich gości, odprawiano obrzędy weselne, odprowadzano w ostatnią drogę, ręcznikiem ozdabiano ikony i przykrywano chleb na stole. Ręczniki były swego rodzaju poświęceniem początku i końca dzieła.
Zainteresują Cię również
Jak ubierać się w Dubaju?
Duże okna w Holandii
Cypryjskie zwyczaje – czyli jak uniknąć gafy?
Jacy są Chorwaci?
Ślub i wesele w Chorwacji
Jacy są mieszkańcy Cypru?
