Wśród bogactwa ukraińskiej sztuki dekoracyjnej haft artystyczny zajmuje jedno z czołowych miejsc. Jest to ulubiona i z dawien dawna szeroko rozpowszechniona forma ludowej twórczości.

Ukraina | Haft jest jedną z głównych gałęzi ukraińskiej sztuki tradycyjnej

Ukraina | Haft jest jedną z głównych gałęzi ukraińskiej sztuki tradycyjnej (Rushnyk by Bo&Ko na licencji CC BY-SA 2.0)

Symbol pracowitości

Kiedyś po ilości i jakości wyszytych obrusów, prześcieradeł czy koszul, które wykonała dziewczyna przed swoim weselem, wnioskowano o jej pracowitości. Umiejętności bacznego obserwowania otaczającego świata i oddawania jego piękna w haftowanych wzorach każda dziewczyna od dziecka uczyła się od swojej matki czy babki.

Wyjątkowy przekaz myśli i uczuć

Haft na Ukrainie to świat piękna i fantazji, poetycznego pojmowania otaczającej przyrody, ekscytujący przekaz myśli i uczuć człowieka, świat natchnionych obrazów, które pochodzą z dawnej mitologii, obyczajów i wyobrażeń naszych przodków.

Dawna tradycja

Znaleziska archeologiczne oraz świadectwa dawnych podróżników i kronikarzy potwierdzają, że wyszywanie, jako rodzaj sztuki, istniało na Ukrainie od niepamiętnych czasów.

Haftem, według Herodota, była zdobiona odzież Scytów. Znalezione na Czerkawszczyźnie srebrne płytki z figurami mężczyzn, datowane na VI wiek, podczas badań wykazały całkowite podobieństwo nie tylko ówczesnej odzieży, ale i wyszywanek, do ukraińskiego stroju ludowego z XVIII-XIX wieku.

Również arabski podróżnik z X wieku w swoich relacjach o Rusach wspomina, że nosili oni wyszywaną odzież. Elementy symboliki wzorów ukraińskiego haftu są zgodne z ornamentami, które zdobiły naczynia dawnych mieszkańców obszaru Ukrainy w okresie neolitycznej kultury trypolskiej.

Bogactwo i prostota w jednym

Przykłady starodawnego ludowego haftu z jednej strony zadziwiają nas prostotą i lakonicznością, z drugiej – zachwycają różnorodnością i artystycznym mistrzostwem, poza tym pozostają niewyczerpanym źródłem inspiracji dla dzisiejszych twórców.

W latach 90. XIX w. postępowi twórcy kultury zaczęli interesować się haftem i kolekcjonować go w muzeach i prywatnych zbiorach.

Ukraina | Kiedyś po ilości i jakości wyszytych obrusów, prześcieradeł czy koszul wnioskowano o atrakcyjności danej panny

Ukraina | Kiedyś po ilości i jakości wyszytych obrusów, prześcieradeł czy koszul wnioskowano o atrakcyjności danej panny (Colorful FolkFest ambassador by Bruce Guenter na licencji CC BY 2.0)

Zróżnicowanie regionalne

W procesie historycznego i kulturalnego rozwoju na Ukrainie w każdym regionie umocniły się charakterystyczne motywy ornamentalne i kompozycje, a także specyficzne gamy kolorów i techniki tworzenia haftu.

Pieczołowicie przekazywane były one z pokolenia na pokolenie, a mistrzowie doskonalili najlepsze osiągnięcia swoich poprzedników i rozwijali je. Wyszywaniem zajmowano się powszechnie. Każdy region, a nawet każda wioska, posiadały swoje lokalne odrębności.

W dawnych wiekach podstawowe motywy haftu odzwierciedlały elementy symboliki różnych starych kultów. Z biegiem czasu bezpośrednie znaczenie haftowanych symboli gubiło się, ale tradycja ich stosowania pozostawała żywa.

W ukraińskich wyszywankach wyróżnić można trzy grupy ornamentów:

  • Geometryczne (abstrakcyjne)

Wzory tego typu obecne są w całej słowiańskiej mitologii. Są bardzo proste: okręgi, romby, trójkąty, zygzaki, linie, krzyże (proste i podwójne). W ornamencie haftu spotyka się motyw „krzywułki”, niekończącej się linii falistej, znany już w okresie kultury trypolskiej, a to oznacza, że pojawił się znacznie wcześniej, niż sławny grecki „meander”. Znany wzór rozetki przedstawia przejście od ornamentu geometrycznego do roślinnego.

  • Roślinne

Podstawą ornamentu roślinnego jest dążenie do przeniesienia na materiał piękna przyrody. Nawet maksymalnie umowne wzory powstały w rezultacie obserwacji realnie istniejących w przyrodzie form. W ukraińskim hafcie często wykorzystuje się takie motywy, jak: winorośl, chmiel, liście dębu, barwinek i inne.

  • Zoomorficzne (zwierzęce)

Ornamenty tego typu przedstawiają najczęściej: konia, zająca, rybę, żabę, koguta, sowę, gołębia, kukułkę, muchę, motyla, lecące żuki czy pająka. W wielu przypadkach ornamenty zoomorficzne występują w różnorodnych, często dziwacznych połączeniach.

Ukraina | Haftowane koszule męskie

Ukraina | Haftowane koszule męskie (DSCN2202 by Bo&Ko na licencji CC BY-SA 2.0)

Wyszywanie złotem

Od XI wieku szeroko rozpowszechniło się na Ukrainie wyszywanie złotem. Mistrzowie haftowali wzory wykorzystując złote i srebrne nici, perły, drogie kamienie.

Próbując wzbogacić ograniczoną paletę barw złota i srebra, hafciarki wykorzystywały różną fakturę nici oraz różnorodne techniczne sposoby wyszywania. Na przykład, jako osnowę pod złotą nić stosowano nie tylko żółtą przędzę, ale i zieloną, różową, czarną.

Srebro często umieszczano razem z białym albo niebieskim kolorem. W rezultacie powstawała niepowtarzalna gra światłocienia, która zaskakuje i zachwyca do dzisiaj.

Wyszywanie jedwabiem

Oddzielną dziedzinę haftu stanowią popularne w XVII-XVIII w. wyszywanki jedwabiem w postaci szerokich taśm, którymi ozdabiano zasłony, obrusy i narzuty. Zdobienia tego typu wykonane były głównie w kolorze zielonym, czarnym, czerwonym albo w połączeniu zielonego z ciemnowiśniowym, z nieznaczną domieszką złotej albo srebrnej nici.

Motywy wschodnie w lokalnej interpretacji

Wraz z gwałtownym rozwojem handlu w XVI-XVII wieku na terytorium Ukrainy trafia duża ilość ormiańskich, tureckich i perskich jedwabi, aksamitów, brokatów i wschodnich dywanów. Pod wpływem tych „sąsiedzkich” wzorów w sztuce ukraińskiej pojawiają się stylizowane kwiaty lotosu, granatu i innych wschodnich roślin, które ulegają modyfikacji i otrzymują swego rodzaju lokalną interpretację.

Ukraina | Damska sukienka zdobiona tradycyjnym haftem

Ukraina | Damska sukienka zdobiona tradycyjnym haftem (Ukrainian Styled Dress (Ternopil, Western Ukraine) by MariyaZ na licencji CC BY 2.0)

Barok w hafcie

Rozkwit stylu baroku w końcu XVII w. wniósł nowinki również do ukraińskiego haftu. Ornamenty roślinne stały się bardziej przestrzenne, wywołując skojarzenia z dekoracjami rzeźbiarskimi w architekturze.

Haftowane ręczniki (tzw. ruszniki)

W dawnych czasach wyszywany ręcznik z odpowiednimi wzorami-symbolami był nieodzownym atrybutem wielu obrzędów: z ręcznikiem przychodzono witać nowo narodzonego człowieka, witano i żegnano drogich gości, odprawiano obrzędy weselne, odprowadzano w ostatnią drogę, ręcznikiem ozdabiano ikony i przykrywano chleb na stole. Ręczniki były swego rodzaju poświęceniem początku i końca dzieła.

Zainteresują Cię również

Jak ubierać się w Dubaju? Jak ubierać się w Dubaju?
Dubaj jest emiratem dość tolerancyjnym pod względem ubioru, jednak mimo wszystko obowiązuje tu, wynikający z norm...
Duże okna w Holandii Duże okna w Holandii
Spacerując czy przejeżdżając ulicami holenderskich miast z pewnością zwrócimy uwagę na duże, często niezasłonięte...
Cypryjskie zwyczaje – czyli jak uniknąć gafy? Cypryjskie zwyczaje – czyli jak uniknąć gafy?
Zwyczaje na Cyprze zwykle nie odbiegają od tych panujących w całej Europie. Jest jednak kilka aspektów, na które...
Jacy są Chorwaci? Jacy są Chorwaci?
Długotrwała rzeczywistość wojenna nie pozostała bez wpływu na charakter narodowy Chorwatów, którzy przez wiele lat...
Jacy są mieszkańcy Cypru? Jacy są mieszkańcy Cypru?
Cypryjczycy są bardzo dumni ze swego kulturowego dziedzictwa, którego początki sięgają ponad 9000 lat wstecz...
Ślub i wesele w Chorwacji Ślub i wesele w Chorwacji
Mówi się, w Chorwacji dwie rzeczy są rzeczywiście warte uwagi: chorwackie średniowieczne twierdze i zamki oraz...