W epoce predynastycznej ludność Egiptu czciła tzw. numina, które możemy określić jako luźny, bezosobowy związek formy i siły. W czasach po zjednoczeniu Egiptu numina stają się bóstwami.
Egipt | Hathor i Sobek (Hathor and Sobek by Rhys Davenport na licencji CC BY 2.0)
Egipt miał wiele bóstw lokalnych. Najważniejsze ośrodki religijne tworzyły własną mitologię. Stąd skomplikowana mozaika religijna, obecna w Egipcie nawet po uczynieniu Amona bóstwem uniwersalnym.
Mity kosmogoniczne
Najstarsze ośrodki religijne – Hermopolis, Heliopolis i Memfis niezależnie wykształciły mity dotyczące powstania świata.
Według kapłanów Hermopolis na początku istniały 4 Pramoce: Nun (Praocean), Huh (Nieskończoność), Kuk (Ciemność) oraz Amon (Skrytość). Siły te podzieliły się na pary; w każdej parze znajdował się pierwiastek męski i żeński (Nun i Naunet itd.).
Za początek świata uznaje się moment, w którym cztery pary stworzyły na Prawzgórzu Prajajo, w którego wykluł się Praptak.
W kosmogonii Heliopolis najważniejsze miejsce zajmuje dziewiątka bogów. Prabogiem jest dwupłciowy Atum, który wydał na świat pierwszą parę bóstw – Szu (Powietrze) i Tefnut (Wilgoć). Para ta była rodzicami Nut (Nieba) oraz Geba (Ziemi). Pozostałe bóstwa Dziewiątki to: Ozyrys, Izyda, Set i Neftyda.
W mitach memfickich prabóstwem jest Ptah. Dzięki jego słowu zrodziły się wszystkie siły utrzymujące świat przy życiu. Ptah stworzył pozostałych bogów.
Egipt | Isis, Seti I i Horus (Seti I, Isis and Horus, Abydos, Egypt by Charlie Phillips na licencji CC BY 2.0)
Kult zmarłych
Według Egipcjan istota ludzka składała się z 3 elementów: ciała, Ka (duchowe odbicie ciała; sprawia, że za życia człowiek harmonijnie współistnieje z otoczeniem) oraz Ba (pojęcie zbliżone do duszy).
Po śmierci człowieka zarówno jego Ba, jak i Ka były zależne od ciała. Stąd troska Egipcjan o mumifikację zwłok – nienaruszone ciało miało być mieszkaniem dla Ba i Ka.
Życie w zaświatach było odbiciem życia na ziemi. Zmarły potrzebował więc tego, co za życia, w tym pożywienia.
Z życiem pozagrobowym związane są mity ozyriańskie. Bóg Ozyrys władał niegdyś Egiptem; nauczył ludzi wszystkiego, czego potrzebowali do życia, np. nawadniania pól, uprawy ziemi. Był władcą doskonałym, czym wzbudził zazdrość swego brata, Seta. Set zamordował Ozyrysa i poćwiartował jego zwłoki. Dopiero żona Ozyrysa, Izyda, zebrała wszystkie kawałki zbezczeszczonego ciała, a bóg Anubis połączył je z powrotem w całość.
Wskrzeszony Ozyrys i Izyda mieli syna, Horusa, który władał Egiptem w imieniu ojca. Horus stał się wzorcem dla każdego faraona. Król Egiptu miał tytuł Horusa, a po śmierci stawał się Ozyrysem.
Egipt | Anubis i dwie strażniczki: Izyda i Neftyda nad ciałem Ozyrysa (Paintings from the tomb of Petosiris at Muzawaka (XLIII) by Institute for the Study of the Ancient World na licencji CC BY 2.0)
Maat – porządek świata
Maat to pojęcie oznaczające porządek świata, wzór funkcjonowania kosmosu, boską prawdę. Maat przedstawiano jako boginię, której atrybutem było pióro.
Idealny porządek panował na świecie za panowania Ozyrysa i Horusa. Po nich gwarantami Maat mieli być faraonowie.
Pióro – symbol bogini Maat – pojawia się na jednej z szal wagi, na której Anubis waży serce zmarłego podczas sądu Ozyrysa. Jeśli dobre uczynki równoważyły pióro, dusza mogła przejść. Jeśli natomiast pióro okazało się cięższe – dusza była unicestwiana przez potwora, tzw. Pożeraczkę.
Pełną niebezpieczeństw Krainę Umarłych miały pomóc przebyć teksty, zaklęcia i formuły religijne. Najstarsze teksty są zapisane wewnątrz grobowców królewskich – są to Teksty Piramid. Później formuły zapisywano na sarkofagach (Teksty Sarkofagów). Teksty Piramid i Sarkofagów stały się podstawą spisanej na papirusie Księgi Umarłych.
Aby przekonać Ozyrysa i sąd złożony z 42 bogów (reprezentujących 42 grzechy) o swojej niewinności, dusza zmarłego musiała się wyspowiadać. Spowiedź egipska była spowiedzią negatywną – tzn. zmarły musiał wyrecytować, jakich grzechów nie popełnił.
Egipt | Horus – bóg nieba, przedstawiany był pod postacią człowieka z głową sokoła (horus, and horus by saragoldsmith na licencji CC BY 2.0)
Bóstwa słoneczne
Słońce zajmowało niezwykle ważną rolę w religii Egipcjan, którzy obawiali się nocy. Heliopolitańskim bóstwem słonecznym był Re, który na swym rydwanie przemierzał świat za dnia, a królestwo podziemi nocą. Co noc bóg wraz ze swymi pomocnikami zabijał węża ciemności Apopisa, aby znów mogło wzejść słońce.
W późniejszym okresie Re powiązany został z Amonem, który pierwotnie był mało znaczącym bóstwem lokalnym Teb. Zaczął nabierać znaczenia w czasach Średniego Państwa, aż w końcu stał się uniwersalnym bogiem Egiptu.
Kult zwierząt
W Egipcie większość zwierząt była przypisana jakiemuś bóstwu. Do najważniejszych należały byki, sokoły, lwy, koty, barany, krowy, krokodyle, szakale, ibisy, pawiany. Zabicie świętego zwierzęcia było nieraz karane śmiercią (samosąd rozwścieczonego tłumu na rzymskim żołnierzu, który zabił kota opisał Herodot).
Święte zwierzęta często trzymano w świątyniach bóstw. Kult zwierząt pociągał też za sobą ich pośmiertną mumifikację.
Czczone zwierzęta domowe, np. koty, ludzie otaczali szacunkiem. W razie pożaru ratowano je jako pierwsze z płonących domów, a po ich śmierci przywdziewano żałobę.
Egipt | Egipskie mumie kotów w zbiorach British Museum (Miauuuu by srgpicker na licencji CC BY 2.0)
Najważniejsi bogowie Egiptu:
- Amon/Re/Atum – bóstwa słoneczne, czczone w całym Egipcie.
- Anubis – przewodnik dusz w zaświatach i wynalazca mumifikacji; mężczyzna z głową szakala.
- Apis – bóg płodności w postaci byka, czczony w Memfis.
- Ozyrys – bóg zaświatów, nauczyciel ludzkości.
- Izyda – boska matka, opiekunka króla, patronka kobiet i czarodziejka.
- Horus – bóg nieba, symbol boskości faraona, patron żołnierzy; postać sokoła.
- Set – bóg chaosu, zamętu; przeciwnik Ozyrysa, ale również opiekun Re; władca pustyni.
- Hathor – bogini miłości, nieba, muzyki i poezji, opiekunka zmarłych; jej zwierzęciem była krowa.
- Sahmet – opiekunka króla, wojownicza i mściwa bogini, przedstawiana jako kobieta z głową lwicy.
- Bastet – łagodna postać Sahmet, protektorka króla, bogini miłości, zabawy i płodności, opiekunka kobiet ciężarnych.
- Sobek – bóg wody i płodności; postać krokodyla.
- Thot – bóg księżyca i mądrości, wynalazca pisma; postać ibisa lub pawiana.
- Chnum – stworzył pierwszych ludzi na kole garncarskim; patron rzemieślników; jego zwierzę to baran.
- Ptah – bóg stwórca, opiekun sztuk i rzemiosła.
Zainteresują Cię również
Zwierzęta Turcji
Chorwacja – świat zwierzęcy
Cypr - świat zwierzęcy
Najważniejsze święta na Ukrainie
Fauna Tunezji
Znani Portugalczycy
