Mustafa Kemal Atatürk jest postacią, z którą zetkniemy się w Turcji niemal na każdym kroku. Przywódca ruchu niepodległościowego i wojny wyzwoleńczej, twórca Republiki Tureckiej i jej pierwszy prezydent oraz autor reform jest w Turcji bohaterem narodowym i otacza się go wielkim szacunkiem.
Turcja | Statua Atatürka w Ankarze (Mustafa Kemal Atatürk statue by brewbooks na licencji CC BY-SA 2.0)
Życie Atatürka
Mustafa Kemal urodził się w Salonikach w 1881 r. Uczestniczył w rewolucji młodotureckiej 1908 r., ale nie przydzielono mu w rządzie żadnego znaczącego stanowiska.
Podczas I wojny światowej zasłynął jako skuteczny obrońca półwyspu Gallipoli przed wojskami Ententy. Po konferencji pokojowej w Paryżu i decyzji o podziale Turcji na strefy wpływów stał się przywódcą ruchu oporu, który doprowadził do zmian w niekorzystnym traktacie z Sèvres (1920) i podpisania nowego traktatu w Lozannie (1923).
Ruch pod przywództwem Mustafy Kemala wyparł z Turcji wojska greckie podczas wojny 1921-1922. Zwycięstwo w tej wojnie oraz zmiana traktatu, oznaczająca faktyczną niepodległość Turcji, uczyniły z Mustafy Kemala bohatera narodowego.
Przywódca ruchu oporu został mianowany dożywotnim prezydentem proklamowanej w 1923 r. Republiki Tureckiej. Zmarł w 1938 r. w Stambule. Jego ciało złożono w mauzoleum w Ankarze.
Turcja | Anıtkabir – mauzoleum Mustafy Kemala Atatürka (Mausoleum of Mustafa Kemal Ataturk by Ming-yen Hsu na licencji CC BY-ND 2.0)
Kemalizm i reformy
Kemalizm (tur. Atatürkçülük) to ideologia państwowa utworzona przez Atatürka, oparta na zasadzie tzw. Sześciu Strzał (republikanizm, rządy ludu, laicyzm, reformizm, etatyzm czyli interwencjonizm państwowy oraz nacjonalizm – bez podłoża faszystowskiego).
W 1937 r. zasady te zostały wpisane do konstytucji tureckiej.
Atatürk był zwolennikiem państwa świeckiego oraz europeizacji Turcji. Te idee stały się podstawą reform. Były one bardzo radykalne, jednak status Atatürka – wyzwoliciela narodu – był na tyle wysoki, że udało się je wprowadzić. Nie obyło się bez powstań w obronie starego porządku, ale przywódca, mający za sobą wojsko i władzę polityczną, zdołał je stłumić.
Jednym z pierwszych posunięć Mustafy Kemala było obalenie sułtanatu (1922). Byłemu sułtanowi pozostawiono religijną funkcję kalifa, co miało za zadanie stopniowe przyzwyczajanie Turków do zmian.
W 1924 r. zniesiono kalifat. Zlikwidowano też zakony muzułmańskie oraz sądy religijne. W 1925 r. kalendarz muzułmański zastąpiono gregoriańskim, a 10 lat później to niedziela została ogłoszona dniem wolnym od pracy, a nie święty dzień muzułmanów – piątek.
Turcja | Ważną częścią zmian wprowadzonych przez Atatürka była reforma języka (by Murat Cokal na licencji FreeImages)
Reformy miały też na celu zrównanie statusu kobiet. Wprowadzono obowiązkową edukację dziewcząt, kobiety otrzymały prawo zajmowania stanowisk publicznych, a od 1934 r. mogły brać udział w wyborach. Zachęcano je do przyjmowania mody zachodniej i rezygnacji z zasłaniania twarzy.
Ważną częścią zmian była reforma języka. Alfabet arabski zastąpiono alfabetem łacińskim, przystosowanym do potrzeb języka tureckiego. Oczyszczono język z wielu zapożyczeń arabskich i perskich, zastępując je słowami tureckimi. Zmiany były tak radykalne, że współczesny turecki jest zupełnie innym językiem niż dawny osmański.
Mustafa Kemal nakazał Turkom przyjęcie nazwisk. Sam wybrał nazwisko Atatürk, czyli „Ojciec Turków”.
Portrety Atatürka wiszą we wszystkich urzędach państwowych, a także w wielu domach. W każdym mieście znajdziemy pomnik i ulicę Atatürka. Wiele jest też muzeów jemu poświęconych. Ustawa o ochronie imienia Atatürka przewiduje karę pozbawienia wolności za jego publiczne obrażanie.
Turcja | Portrety Atatürka spotkamy w Turcji na każdym kroku (by TessLuca na licencji Pixabay)
Zainteresują Cię również
Znani Portugalczycy
Dubaj – ludność i skład etniczny
Portugalskie imiona i nazwiska
Jacy są Chorwaci?
Zamek Hrabiego Draculi
Historia Hiszpanii
