Anatolia to jedna z kolebek cywilizacji. Ludzie zamieszkiwali te tereny już w epoce paleolitu. Niemal 12 000 lat liczy sobie Gobekli Tepe (Göbekli Tepe) kołoUrfy, a 10 000 lat – pobliska osada Nevali Cori (Nevalı Çori).
Turcja | Góra Nemrut w świetle zachodzącego słońca (Mt Nemrut at Sunset - West by sk na licencji CC BY-ND 2.0)
Do największych osad prehistorycznych należy odkryta na południowy wschód od Konyi – Catal Hoyuk (Çatal Höyük), założona między 7400 a 7300 r. p.n.e. Zamieszkiwało ją ok. 10 tys. ludzi. Ówczesne domy budowane były z kamienia i cegły, a ich mieszkańcy zajmowali się rolnictwem i hodowlą.
Hetyci i inni
Hatti (Hatyci lub Protohetyci) to najdawniejszy znany nam lud zamieszkujący Anatolię. Ta osiadła kultura zajmowała tereny w Azji Mniejszej między III a II tysiącleciem p.n.e. Później została wchłonięta przez Hetytów.
Inną starą, słabo poznaną cywilizacją anatolijską byli Huryci – lud pochodzący z Wyżyny Armeńskiej, który z czasem podporządkował sobie także Mezopotamię, tworząc państwo Mitanni. Hetyci zniszczyli je w XIV w. p.n.e.
Hetyci pojawili się w Anatolii ok. 2000 r. p.n.e., a ich wielkie państwo ze stolicą w Hattusa przetrwało 800 lat. Zostało zniszczone przez tzw. Ludy Morza.
Turcja | Efez (Celsus Library in Efes/Ephesus by sk na licencji CC BY-ND 2.0)
Hetyci zostawili po sobie więcej niż poprzedzające ich ludy. Odnaleziono ruiny miasta Hattusa (w Boğazköy), a także liczne płaskorzeźby, tabliczki z pismem klinowym, metalowe przedmioty.
Królestwo Hetytów utrzymywało żywe kontakty z Egiptem. To właśnie te dwa kraje po raz pierwszy w dziejach spisały traktat pokojowy!
Na ziemiach Anatolii pozostawiły swe ślady również inne cywilizacje: państwo akadyjskie na południu, Asyryjczycy w Kapadocji, a ponadto m.in. Luwijczycy, Palajczycy, Frygowie, Lidyjczycy. Nad Morzem Egejskim kwitła Troja. Do Azji Mniejszej wkroczyli w końcu również Persowie.
Turcja (Nemrut Dağı) | Głowa posągu lwa – świętego zwierzęcia Królestwa Kommageny (Aslan (Lion) by Klearchos Kapoutsis na licencji CC BY 2.0)
Grecy
Starożytni Grecy już u schyłku XI w. p.n.e. zakładali swe kolonie w zachodniej Anatolii. Do starogreckich miast tego regionu należały m.in. Smyrna (Izmir), Efez, Kolofon, Milet. Właśnie tam rodziła się grecka matematyka oraz filozofia przedsokratejska.
Wpływy greckie rozprzestrzeniły się na niemal całą Anatolię wraz z podbojami Aleksandra Wielkiego i utworzeniem po jego śmierci państw hellenistycznych. Największą część półwyspu miało w swych granicach Imperium Seleucydów. W południowej Anatolii posiadłości miał Ptolemeusz, a na zachodzie – Lizymach. Królestwem, które wyzwoliło się spod panowania następców Aleksandra był Pont.
Po śmierci Lizymacha władzę w zachodniej Anatolii przejęła dynastia Attalidów, która założyła królestwo Pergamonu. Dziś możemy podziwiać ruiny miasta Pergamon, chociaż najpiękniejszy spośród tamtejszych zabytków – Ołtarz Pergamoński – znajduje się w muzeum w Berlinie.
Turcja | Pergamon (Pergamon (Plus Poppy) by LASZLO ILYES LASZLO ILYES na licencji CC BY 2.0)
Rzymianie
Po rozszerzeniu swych wpływów na Anatolię, Rzymianie nadali jej ogólną nazwę Asia. Z czasem jednak podzielili tę wielką prowincję na mniejsze: Bitynię, Cylicję, Galację, Kapadocję, Licję i Pont.
Niektóre krainy uznały zwierzchność Rzymu jeszcze za czasów republiki. W 133 r. p.n.e. ostatni władca Pergamonu przekazał swe państwo Rzymianom. Inne pozostawały dłużej niezależne, np. Kommagena, podbita w 17 r. n.e. Słynny władca Kommageny, Antioch I, pozostawił po sobie monumentalne posągi na górze Nemrut.
Anatolia była ważnym ośrodkiem wczesnego chrześcijaństwa. To tam odbywały się pierwsze sobory. W Kapadocji znaleźli schronienie prześladowani chrześcijanie. Tars, z którego pochodził św. Paweł, to również miasto w Azji Mniejszej.
Po upadku Cesarstwa Rzymskiego Anatolia przypadła Bizancjum. Później ziemie te najeżdżali Persowie, Arabowie, a w końcu Turcy.
Turcja | Antioch I zasłynął dzięki budowie wspaniałego sanktuarium religijnego na szczycie góry Nemrut (Nemrut Dag) (West Terrace by Klearchos Kapoutsis na licencji CC BY 2.0)
Zainteresują Cię również
Góry Troodos
Zamek Hrabiego Draculi
Najpiękniejsze plaże Cypru
Klimat Japonii
Fudżi - najwyższa góra Japonii
Geografia Hiszpanii
